تسکین درد عصبها،رفع التهاب غشاء مخاطی روده،آرام بخش،خواب آرو

1 1 1 1 1 0

گیاه رازاک کاربردهای فراوانی دارد. اشتهاء آور است، برای رفع بی خوابی مفید است، ادارآور است و در از بین بردن کرم ها تاثیر دارد، مسکن درد

است و در درمان روماتیسم مطلوب است.

ترکیبات رازک

آسیل فرولوگلوسینول ها(۱۰درصد)، اسیدهای تلخ - آلفا شامل ترکیباتی از قبیل هومولون، کوهومولون و آدهومولون.

اسید های تلخ - بتا مانند لوپولون، کلوپولون و آدلوپولون.

روغن فرار( ۳ تا یک درصد) با ساختاری بسیار پیچیده عمدتاً شامل میرسن، همولون، بتا – کاریوفیلن، آن دکان -۲- اون نیز ۲- متیل - بوت -۳- ان - اول (که به ویژه طی انبار

کردن تجزیه گردیده به آسیل فلوروگلوسینول ها تبدیل می شود).

رزین ها (که حاصل اکسیداسیون اسیدهای تلخ هستند).

اسیدهای فنولی که شامل فرولیک اسید، کافئیک اسید و مشتقات آن ها از قبیل کلروژنیک اسید می باشند.

تانن ها شامل پروآنتوسیانیدین های اولیگومری.

خواص گیاه رازک

رازک ، از جمله گیاهانی است که در داروسازی و آبجوسازی زیاد استفاده می‌شود و قسمتی که در این گیاه خاصیت دارویی دارد گل‌ها و میوه‌ها هستند. البته گل‌ جنس ماده

(Strobiles) حاوی لوپولن بوده و از این نظر دارای اهمیت است. از جمله خواصی که برای این گیاه برشمرده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تقویت کننده است.

• اشتها را افزایش می‌دهد.

• معده را تحریک می‌کند.

• دردهای جنسی را تسکین می‌دهد.

• افرادی که بی‌خوابی دارند، می‌توانند از این گیاه استفاده کنند.

• ادرار آور است.

• خون را تصفیه می‌کند.

• در خون‌سازی موثر است.

• در از بین بردن کرم‌ها موثر است.

• در طب خنازیر سودمند است.

• ضد بیماری اسکوربوت است.

• خواص ضد درد در استعمال خارجی رازک مشاهده شده‌است.

• در درمان نقرس، اسکوربوت با اثرات درمانی خوبی از خود نشان داده‌ است.

• برای درمان بیماری راشیتیسم، این گیاه به صورت داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

• برای درمان کم‌اشتهائی و کم‌خونی نافع است.

• چنانچه سوءهاضمه‌ای به‌دلیل ضعف در دستگاه گوارش عارض شده باشد، می‌توان برای درمانش، از این گیاه استفاده کرد.

• در برطرف کردن ترشحات سفید رنگ زنانه موثر است.

• در از بین بردن سنگ‌های ادراری مفید است.

• در درمان بیماری‌هایی مانند وجود تورم در غدد لنفاوی ناحیه گردنو لنفاتیسم موثر است.

• می‌تواند شب ادراری را درمان کند.

• اثرات خوبی در درمان بی‌خوابی از خود نشان داده‌است.

• برای درمان کم‌ اشتهائی و بی‌‌اشتهائی از آن استفاده می‌کنند.

• در درمان تب‌هایی که در فصول بهار و پاییز عارض می‌شود، موثر است.

• انگل‌های روده را به‌‌خوبی درمان می‌کند.

• می‌توان در درمان بعضی از سرطان‌های خارجی و آبسه‌های سرد از اثرات آن استفاده کرد.

• تاثیرات خوبی در درمان روماتیسم از خود نشان داده‌است.

• در کاهش بی‌کیفیتی شیر مادران بارده موثر واقع می‌شود.

• چنانچه فردی استرسی و عصبی بوده و به‌همین دلیل دچار بدخوابی شده باشد، می‌تواند از خواص درمانی رازک به‌نحو احسن استفاده کند.

• یکی از گیاهانی است که اثرات آرام بخشی دارد.

• در افزایش تحرکات معده نیز می‌تواند مفید واقع شود.

در قسمتی از عامه ی مردم نیز وجود خواص مختلفی را به این گیاه نسبت می‌دهند. ایشان ، این گیاه را به‌صورت دم‌کرده مورد مصرف قرار می‌دهند و از خاصیت‌هایی آن نهایت

استفاده را می‌برند. از جمله خواص زیر:

• ضد آلرژی است.

• تسکین‌دهنده درد است.

• به‌عنوان یک ماده‌ی ضدعفونی کننده و ضد باکتری می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

• برای گرفتگی‌های عضلانی مفید است.

• باعث افزایش تعریق است.

• مدر است.

• می‌توان از آن به‌عنوان یک ماده‌ی ضد تومور استفاده کرد.

• یک گیاه ملین به شمار می‌رود.

• اثرات قاعده‌آوری دارد.

• باعث افزایش خواب می‌شود.

• می‌تواند در افزایش شیر مادران کمک کند.

• دارای خواص خلط‌ آوری است.

• از جمله گیاهانی است که خواص قارچ‌کشی دارد.

• در دسته گیاهان مخدر دسته‌بندی شده‌است.

• تقویت کننده اعصاب است.

• از جمله انواع گیاهان مسهل است.

• تقویت‌کننده معده است.

• خواص آرام‌بخشی دارد.

• به‌عنوان یک گیاه موثر در هضم غذا، معرفی شده‌است.

• تقویت کننده معده است.

• میل جنسی را کاهش می‌هد. 

• اثرات ضد کرم دارد.

در موقع مصرف رازک باید به چه نکاتی توجه کرد؟

چنانچه به یکی از امراضی که در بالا ذکر شد مبتلا هستید و می‌خواهید برای درمان آن از رازک استفاده کنید، باید در موقع مصرف به نکاتی توجه کنید:

• اگر برای درمان بی‌‌خوابی از آن استفاده می‌کنید، سعی کنید دم‌کرده این گیاه را شب و قبل از خواب میل کنید. 

• چناچه تمایل دارید که از فرآورده‌های صنعتی این گیاه استفاده کنید، به بروشور داخل جعبه‌ی دارو دقت کنید.

• در صورت خرید رازک، به تازگی و کهنه نبودن آن دقت کنید. خواص آن به شدت با تازگی این گیاه ارتباط دارد. هر چه‌قدر این گیاه کهنه‌تر باشد خواص درمانی کمتری دارد؛ زیرا

در طی زمان، مواد موثره این گیاه اکسید شده و از خواص درمانی آن کاسته می‌شود.

• معمولا برای درمان بی‌خوابی از گل‌های ماده، در بالش فردی که به این مشکل مبتلا است، ریخته می‌شود. دقت داشته باشید که گل‌های مصرف شده به این صورت نیز حتما باید در

هر سه ماه، یک‌بار تعویض شوند؛ زیرا گل‌های خشک این گیاه، محرک هستند و ممکن است باعث بی‌خوابی شوند.

• این گیاه به‌صورت دم‌کرده نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این منظور، بر روی ۲ قاشق چای‌‌خوری گل‌های ماده‌ی خشک شده و یا گل‌های فریز شده، آب جوش بریزید و بعد

از گذشت ۵ یا ۱۰ دقیقه، آن را صاف کرده و میل کنید.

موارد تایید شده به وسیله کمیسیون E

اختلالات خلق و خو مانند هیجان، اضطراب، عصبانیت و بی قراری.

موارد تایید نشده

از این گیاه به عنوان مقوی تلخ، مقوی معده، ضد اشتها آور و افزایش دهنده ترشح شیرهای معده استفاده می گردد. در طب سنتی نیز گیاه مزبور به طور داخلی جهت تسکین درد

عصب ها، پریاپیسم، التهاب غشاء مخاطی روده، سردردهای ناشی از تنش و به طور خارجی برای بهبود زخم ها و ساییدگی های جلدی به کار برده می شود.

طب سنتی اسلام و ایران

این گیاه در کتب مذکور به نام «جنجل» خوانده شده، گرم و مرطوب در درجه اول است. مزاج را نرم نموده و برای افراد تب دار مناسب است همچنین تا حدی خونساز می‌باشد.

طب هومئوپاتی

این گیاه یکی از اجزاء فرآورده های مورد استفاده در طب هومئوپاتی جهت درمان عصبانیت و بی‌خوابی است.

عوارض جانبی و هشدارها

به دلیل اثرات آرامبخش گیاه می بایست در صورت استفاده از آن به همراه سایر داروهای مضعف دستگاه عصبی مرکزی، آنتی سایکوتیک ها یا الکل دقت کافی مبذول

شود(Newall,1996).

مصرف بیش از حد گیاه به مدت طولانی ممکن است در برخی افراد منجر به ایجاد سرگیجه، تغییرات ادراکی و علائم مربوط به یرقان خفیف شود.

از سوی دیگر مصرف این گیاه در هنگام اختلالات قاعدگی، عصبانیت، درماتیت، واکنش‌های حساسیتی شدید و آلرژی‌های تنفسی ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی گردد.

به علاوه گیاه تازه دارای نوعی اثر حساسیت زا (بیماری hops-picker) است که به ندرت از طریق استنشاق گرد آن نیز ایجاد می‌شود.

اثرات خونی

برخی گزارش ها حاکی از آن است که به دنبال مصرف چای تهیه شده از این گیاه مواردی از همولیز داخل عروقی محدود حاد ایجاد شده است(Ridker,1987).

واکنش های حساسیتی شدید: یافته های حاصل از یک بررسی که با استفاده از گیاه روی ۱۰۲ بیمار صورت گرفت حاکی از آن است که گیاه مزبور به عنوان نوعی عامل محرک،

موجب تحریک آنافیلاکسی هفت بیمار شد که بر اساس تشخیص اولیه مبتلابه آنافیلاکسی ایدوپاتیک بودند(Stricker et al, 1986).

اثرات عضلانی – اسکلتی

گزارش شده است که بلع مقادیر زیاد این گیاه توسط پنج قلاده سگ منجر به بروز هیپرترمی وخیم که نوعی اختلال کننده عضلانی-اسکلتی می‌باشد، شده است(Duncan et

al,1997).

بررسی های بالینی

اثرات آرام بخش، ضد باکتری، ضد قارچ، مدر، ضد تومور و نیز اثرات استروژنی گیاه مزبور اثبات شده است. تصور می شود بسیاری از اثرات این گیاه و همچنین اثرات استروژنی

آن ناشی از وجود روغن فرار حاوی ۲- متیل۳ -  بوتن- ۲- اول و فلائوییدها است. (1998;Salvador,1994;Qkamoto & Kumai, 1992a; Tyler,1988 Stephan et al)

از این گیاه عمدتا به دلیل اثرات ملایم آرامبخش آن و نیز برای درمان بیماریهای دستگاه گوارش استفاده می‌گردد. نتایج به دست آمده از یک بررسی انجام گرفته روی انسان بیانگر آن

است که مخلوط این گیاه با سنبل الطیب، برگ بادرنجبویه و Leonurus cardiaca دارای اثرات آرام بخش می باشد. گواینکه اثر مزبور تا حد زیادی وابسته به کیفیت عصاره

مورداستفاده است.

از سوی دیگر این گیاه تلخ مزه، قابض و شل کننده عضلات صاف بوده و دارای اثرات ضد باکتری می باشد.

به این دلیل استفاده از آن برای درمان سوءهاضمه، گاستروپاتی های عصبی، ورم روده بزرگ و سندروم روده تحریک پذیر و همچنین پیشگیری از ایجاد زخم های گوارشی سودمند

است.

بررسی‌های صورت گرفته حاکی از اثرات فیتواستروژنی ای این گیاه است (Milligan et al,1999) بررسی های حیوانی و برون تن صورت گرفته روی گیاه مزبور نیز بیانگر آن

است که مصرف این گیاه موجب مهار قابل توجه رشد سلول های سرطانی می شود. از سوی دیگر استفاده از این گیاه است و فیتواستروژن ها برای پیشگیری از سرطان معمولاً با

مجادلاتی همراه می باشد که دلیل این امر اثر تکثیر کننده وابسته به غلظت آن روی دودمانهای سلولی انسان است. به علاوه بر اساس یک بررسی برون تن صورت گرفته مشخص

شده است که مصرف گیاه مزبور موجب مهار ترجیحی دی اسیل گلیسرول ترانسفراز (DGAT) می گردد. اثرات این گیاه روی مقدار گلوکز خون هنوز مشخص نشده است.

از این گیاه به صورت سنتی برای درمان بیماری های تناسلی از قبیل انزال زودهنگام و نیز برای کاهش نیروی جنسی مردان و همچنین قاعدگی دردناک زنان استفاده می شود. گواه

این که شواهد بالینی کافی موید کارایی گیاه مزبور به عنوان عامل فیتواستروژن وجود ندارد. گیاه مزبور به صورت خارجی (دم کرده یا ضماد) برای درمان کوفتگی، جوش و

التهابات دردناک به کار برده شده، بدین منظور اغلب از آن همراه با بابونه یا خشخاش استفاده می گردد.

اثرات ضد باکتری رازک

لوپولون و هومولون موجود در این گیاه علیه باکتری های گرم - مثبت و گرم -منفی موثر هستند. گزاهیدروکلولوپولون (HCC) (که نوعی مشتق نیمه سنتزی کولوپولون و یک بتا

اسید مشابه با لوپولون است) نیز علیه باکتری های گرم - مثبت و انواع میکوباکتریوم موثر می باشد.

اثرات ضد تومور

از لحاظ نظری این گیاه ممکن است موجب مهار رشد سلول سرطانی شود. اثر مزبور ناشی از اثرات استروژنی ترکیبات فیتواستروژن موجود در گیاه می باشد. با وجود آن که شواهد

بالینی اندکی در این زمینه وجود دارد که حاکی از تایید این نظریه باشد، ولی گزارش‌های اولیه حاکی از اثرات ضد تومور این گیاه هستند.

مهار DGAT

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است که گزانتوهومول و گزانتوهومل B که دوشالکون جدا شده از عصاره این گیاه هستند، موجب مهار تدریجی اثر دی اسیل

گلیسرول آسیل ترانسفراز (DGAT) می شوند. تجمع بیش از حد تری اسیل گلیسرول در برخی اندام ها و بافت های بدن منجر به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند کبد چرب،

فربهی و افزایش غلظت سرمی تری گلیسریدها می شود. مشخص شده است که DGAT فقط در تشکیل تری آسیل گلیسرول دخیل است.

اثرات تحمل گلوکز

یافته های یک بررسی که روی تعدادی موش حاصل از جفت گیری موش های وبستری - سوئیسی غیردیابتی صورت گرفته حاکی از آن است که کولوپون موجود در گیاه که نوعی بتا

اسید می باشد، ۳۰ دقیقه پس از تجویز مقداری گلوکز، موجب کاهش ناچیز و ولی معنی دار گلوکز موجود در سرم خون شده است. ترکیب مزبور در آزمایش دوم منجر به افزایش

ناچیز ولی معنادار گلوکز خون موش های دیابتی C57BI/KSJ-db/db شد ولی هیچ اثری روی موش‌های غیردیابتی C57B1/KSJ-DB.db نداشت. توضیح اثرات مزبور،

مستلزم انجام بررسی‌های بیشتری است.

اثرات هورمونی

گفته می‌شود عملکرد استروژنی این گیاه ناشی از اثرات ترکیبی بسیاری از ترکیبات موجود در آن می‌باشد. گیاه مزبور که به دلیل داشتن اثرات هورمونی ممکن است در تهیه کرم‌های

نرم‌کننده پوست مورد استفاده قرار گیرد (Salvador, 1994).

از سوی دیگر ارزیابی های زیستی برون تن که با استفاده از دودمان سلولی اندومتر انسان صورت گرفته حاکی از وجود ۸ - پرنیل نازینژنین در گیاه مزبور می باشد. این ترکیب

نوعی فیتو استروژن قوی است که اثرات استراتژیک آن مشابه و یا بیش از سایر استروژن های شناخته شده گیاهی می باشد.

اثرات آرام بخش

یافته های حاصل از یک بررسی حاکی از آن است که مصرف این گیاه موجب بهبود وضعیت خواب مردان معتاد به الکل می شود. همچنین نشان داده شده است که این گیاه دارای

اثرات ضد تشنج، ضد درد، هیپوترمیک، خواب آور و آرام بخش در موش ها بوده است. در این بررسی ۳۰ دقیقه پیش از انجام بررسی های رفتاری مقادیر ۱۰۰، ۲۵۰ یا ۵۰۰ میلی

گرم بر کیلوگرم از عصاره گیاه به صورت درون صفاقی به موش ها تجویز شد(Lee et al,1993). اثرات آرام بخش این گیاه بر اعصاب تا حدی ناشی از وجود ۲-متیل- ۳

بوتن-۲- اول در گیاه تازه است (Salvador,1994). میزان ترکیب ۲-متیل- ۳-بوتن-۲- اول طی انبارداری گیاه افزایش می یابد (تا ۱۵ درصد طی دو سال). به نظر می‌رسد که

لوپولون و هومولون در اثر فرآیندهای اکسیداتیو و تجزیه شده به ترکیبات موجد اثرات آرامب خش تبدیل می گردند(Salvador,1994YTyler,1998). اگرچه اثر آرام بخش این

گیاه غیرقابل انکار است ولی چگونگی اعمال اثر مزبور به خوبی شناخته نشده است(Bradley,1992).

تداخل های دارویی

نسبتا مخاطره آمیز

باریتورات ها

بر اساس اطلاعات موجود گفته می‌شود که مصرف این گیاه موجب است موجب تشدید اثرات آرامبخش و خواب‌آور باریتورات ها گردد یا خطر تضعیف دستگاه عصبی مرکزی ناشی

از داروهای مذبور را افزایش دهد.

تدابیر بالینی

تا زمان مشخص شدن اهمیت بالینی این تداخل بالقوه، بیماران می بایست از مصرف همزمان این گیاه با باربیتورات خودداری نمایند. ولی اگر بیماران ناگزیرن که این توصیه را

رعایت نکنند، در این صورت می بایست از انجام فعالیتهای نیازمند هوشیاری خودداری نمایند، چه آنکه که مصرف گیاه مزبور با باربیتورات ها ممکن است منجر به تضعیف بیش از

حد دستگاه عصبی مرکزی، تاخیر عملکردی پسیکوموتور و نقصان زمان واکنش شود.

تداخل های بالقوه

استروژن ها

از لحاظ نظری گفته می‌شود که در بیماران مبتلا به کاهش قدرت متابولیسم ترکیبات استروژنی غیر استروئیدی از قبیل بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی، ممکن است ترکیبات مزبور

به اندازه‌ای تجمع یابد که منجر به بروز اثرات استروژنی شود (Rosenblun et al,1992).

تدابیر بالینی

بعید است که مصرف همزمان این گیاه با استروژن ها موجب افزایش اثر استروژن شود.

دستورالعمل مصرف

از این گیاه به صورت پودر و خرد شده یا پودر عصاره خشک برای تهیه دم کرده ها، جوشانده ها یا سایر فرآورده‌ها استفاده می‌گردد. فرآورده‌های مایع یا جامد آن نیز جهت مصارف

خوراکی و موضعی به عنوان افزودنی به آب حمام مصرف می‌شود. این گیاه اغلب به همراه دیگر آرامبخش ها در فرآورده های مرکب وجود دارد.

در اغلب موارد مقدار مصرف این گیاه در یک وعده ۵ گرم است. جهت القاء خواب، حدود دو گرم از گیاه، ۵ تا ۲ میلی لیتر از عصاره مایع و یا یک تا دو میلی لیتر از تنتور گیاه در

یک وعده تجویز می گردد.

به صورت چای، این گیاه به مدت دو تا سه روز، هر شب پیش از خواب یک فنجان چای میل گردد.

برای تهیه چای یا دم کرده می بایست آب جوش را به مخروط های خرد شده گیاه افزود، آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه خیساند. (هر قاشق چای خوری از این دم کرده، برابر 4 گرم

از گیاه است).

طب هومئوپاتی

۵ قطره، یک قرص یا ۱۰ گلبول هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه (در موارد حاد) یا یک تا سه بار در روز (در موارد مزمن). ۱ تا ۲ میلی لیتر محلول تزریقی به صورت زیر جلدی سه بار در

روز (در موارد حاد) یا یک بار در روز (در موارد مزمن)(HAB1).

اشکال دارویی

عصاره مایع : حاوی یک قسمت از گیاه به یک قسمت اتانول ۴۵ درصد(BHP83)(V/V).

تنتور: حاوی یک قسمت گیاه به ۵ قسمت الکل ۶۰ درصد (BHP83)(V/V).

نگهداری این گیاه را می بایست دور از نور و رطوبت در ظروف کاملاً سر بسته نگهداری نمود.

آشنایی بیشتر با گیاه رازک

بخشهای دارویی: کرک های غده ای جدا شده از گل آذین، گل های ماده کامل و خشک شده، گل آذین های ماده تازه (ترجیحا واجد معدودی بذر) که قبل از رسیدن داده ها چیده

گردیده‌اند، گل آذین های تازه یا خشک شده. 

گل و میوه: گلهای نر زرد - سبز ، نه چندان قابل توجه، به قطر حدود ۵ میلی‌متر بوده، گلهای ماده درون گل آذین های بسیار متراکم و پرگل قرار دارند. تخمدان دارای دو کلاله

کرک دار و بلند است و در قاعده توسط یک فندقک مدور و فشرده احاطه می‌شود. یک ساختار مخروط مانند زردفام از مجموعه گلهای ماده نمو می یابد. سطح داخلی براکته ها پوشیده

از فلس های کوچک، براق، زرد روشن و غده دار است که حاوی ماده‌ای تلخ به نام لوپولین می باشد.

برگها، ساقه و ریشه: گیاهی چند ساله است. ساقه های سال جدید به ارتفاع تا ۶ متر (در انواع کاشته شده تا ۱۲ متر) رسیده، سبز رنگ، غیر چوبی و به ضخامت یک مداد بوده، از

۶ ردیف زوایدبالارونده پوشیده شده اند. برگ ها ۳ تا ۵ لوبی، اره ای و متقابل هستند.

ویژگی ها: لوپولین دارای بوی بسیار قوی و مزه ای بسیار تلخ می باشد.

رویشگاه: منشاء این گیاه اروپا بوده، در آسیا، ایالات متحده و سایر مناطق کاشته می‌شود.

پراکنش در ایران: گلستان (بندرگز، گرگان، زرین گل)؛ مازندران (بین چالوس و تنکابن)؛ گیلان (بین رشت و لاهیجان، آستارا و رشت)؛ آذربایجان (ارسبارن).

فرآورده‌ها: مخلوطهای رازک شامل گل آذین های ماده و کامل گیاه مزبور است که پس از چیده شدن برروی طبقاتی قرار داده شده، در دمای ۳۰ تا ۶۰ درجه سانتیگراد خشک می

گردند.